Hai meses que esta postal de Maruja Roca, que se titula “O tocador de laúde, a xitana Alegría, Marisú, o bebé e a bulería”, preside o meu escritorio.

 

 

Esta imaxe, incluída no libro “O feitizo de Maruja Roca”, publicado por aCentralfolque e editado por Eutropio Rodríguez, con textos de Nieves Neira Roca é unha das miñas favoritas.

 

 

A fotógrafa de Becerreá tiña querencia polas persoas que estaban de paso.

 

 

E diso había dabondo na vila, grazas o trafego da N-VI.   

 

 

Unha das categorías de transeúntes que Maruja Roca retratou eran os “esmolantes”, eses homes e mulleres, cos que dou a cotío no meu escaravellar. Persoas sen nome ou datas de filiación coñecidos, citadas simplemente nas notas marxinais de moitos libros de defuntos, como “pordioseros” ou “pordioseras”.

 

 

Outra categoría eran os “xitanos”, como o tocador de laúde e a xitana Alegría.   

 

 

A foto recrea unha escea que non é real. Non sabería dicir cantos elementos son “atrezzo” proporcionado por Maruja. Tampouco podería afirmar se o home do laúde sabe tocar o instrumento ou se a xitana Alegría sabe cantar e tocar as palmas.

 

 

O que si sei é que non existe unha relación familiar entre a nena que baila e a xitana Alegría. A nena das castañolas é realmente Marisú, filla de Maruja Roca e modelo habitual das súas fotos.

 

 

Pero o que máis me interesa desta fotografía é outro asunto que ten que ver coa crónica negra de Becerreá, que se resume no seguinte titular.   

 

 

 

Vinte xitanos enveleñados

 

 

Conta a prensa da época que aquel inverno de mil novecentos catorce, foi especialmente frío.

 

 

Nevou tanto e tan seguido, que os lobos esfameados rondaban as casas da veciñanza dunha aldea de Becerreá, “de cuyo nombre no puedo acordarme”.  

 

 

Se isto pasase no Suído terían organizado unha batida, conducindo os animais ó foxo dos lobos.  Pero alí non había enxeños tales.

 

 

O que idearon foi outra cousa… Case diría que foron ó fácil.  Deixaron no medio do monte unha vaca morta enveleñada, para que os lobos comesen nela. Pero o que pasou foivos ben distinto.

 

 

Non contaban con que a vaca sería topada por “unha banda de xitanos”, que prenderían un lume, que a asarían e a comerían.

 

 

Non contaban con que vinte alomenos morrerían, sen que o médico puidese facer nada.

 

 

 

 

Fonte: La Correspondencia de España: diario universal de noticias (29/01/1914)

 

 

 

Foivos unha disgracia ben grande!

 

 

Aínda así e por moito que teño buscado non din cos certificados de defunción.

 

 

Só sei que eran xente de paso. Eran persoas invisibles ás autoridades civís ou eclesiásticas.

 

 

Aquelo foi unha disgracia tan grande, que foi mellor calar.

 

 

Non houbo cegos que o incorporasen este historia ó seu repertorio, como romance.

 

 

E non sei se esta historia deu en ser conto para ser contado ó carón do lume polas poucas persoas xitanas que sobreviviron.

 

 

Din que o tempo todo o cura. 

 

 

Tic, tac. Tic, tac… Pasaron dez, vinte, trinta anos e algún máis.  

 

 

E por chegou o día no que o home que toca o laúde, a xitana Alegría, a nena das castañolas e o bebé se xuntaron, seguindo as indicacións de Maruja, para cantar e bailar por bulerías.

 

 

Quero pensar que, xusto nese momento, Maruja sen o saber, estaba a exorcizar os pantasmas do pasado. 

 

Un acto psicomáxico pre-jodorowskiano!  

 

 

Toda a dor e culpa daquel inverno de mil novecentos catorce, transmutados grazas á maxia da fotografía.