Cando era nena, a parte traseira da miña casa en Ourense, daba a varias hortas. Non estaba aínda, a inmensa cuberta de uralita do garaxe, que agora lle comeu terreo ó verde.

 

 

De todas esas hortas que albiscaba desde a miña ventá , a que máis me chamaba era a da “Loca”, unha muller que resistía nunha casa vella, rodeada de gatos. Ás veces, esa muller paseaba pola súa finca a berros. Disque, toleou “na guerra”. No meu maxín, porque non sabía nada da guerra, pensaba no ruído enxordecedor das bombas e na morte tráxica da súa familia, entre cascallos.

 

 

Daquela, non sabía que en Galicia non houbo guerra, pero sí unha campaña de represión brutal desde o inicio do golpe, que buscaba a aniquilación física, económica e moral do adversario político. Houbo una campaña de medo, moi efectiva. Tan eficaz que, case cincuenta anos máis tarde, cando alguén dicía iso de “morreu na guerra”, xa non facíamos máis preguntas. E eu pensaba na guerra das películas.

 

 

Cando chegaba o verán, había bandas de mozos que entraban na propiedade da muller, para comer nas cereixas. Trepaban polas gallas da maxestousa cerdeira, sen medo. Eu falaba co meu irmán e a miña irmá do perigo do  “hinchamorros”, un fake daqueles tempos, que os delataría.  Non pensaba, na posibilidade de que unha das ramas partise e de que algún deses  rapaces que competía cos paxaros, caese. Xa sabemos que as cereixas máis grandes e saborosas están no alto!

 

 

Anos máis tarde, cando empecei a escaravellar na niña historia soupen dunha irmá do meu avó, que caeu dunha cereixeira. Leticia, que así chamaba, morreu con só vintetrés anos estando embarazada. Esta morte foi triplemente tráxica na familia, non só polo bebé, senón porque non transcurriran apenas tres meses, dende a morte da nai de Leticia. O meu avó Aurentino quedou orfo de nai con seis anos e tamén de irmá. Caer dunha cerdeira é una morte doutros tempos. Estou segura que no Cementario Feliz de Sapanta en Romanía, haberá algunha lápida, que fale desta forma de morrer.

 

 

 

 

 

Dunha cerdeira, caeu tamén no ano mil oitocentos dez, Domingo Guerra, na parroquia de Castrelo da Cima en Riós (Ourense). O seu corpo, disque apareceu ó pé da árbore e foi levantado polo corrixidor e o ciruxano, que deron orde de enterralo inmediatamente “en la puerta principal de la iglesia”.  Neses tempos, os mortos aínda non saían ó adro.

 

 

 

 

 

 

Corrixidor

 

 

“Oficial da administración  castelá, designado libremente polo rei nalgunhas poboacións importantes, para presidir o concello e exercer función gubernativas, entre os séculos XIV e XIX”

 

 

 

Diccionario Real Academia Galega

 

 

 

 

 

Á diferencia da miña tía avoa Leticia que descansou en paz no camposanto de Abeleda na Teixeira (Ourense), para sempre, o corpo de Domingo Guerra foi exhumado ós dez días do enterramento. A exhumación fíxose con “con nocturnidade e alevosía”, aproveitando a ausencia do cura. O corrixidor, di a partida de defunción, obrigou ó sancristán a desenterrar o corpo, con ameazas. Nada sabemos do destino final dos restos mortais de Domingo. Esta lea entre o señor cura e o señor corrixidor e a súa camarilla, nos vos resulta familiar?

 

 

 

 

 

 

“En nueve de julio de mil ochocientos diez, Inocencio Arias, encargado de oficio de sacristán, participó al infraescripto párroco de Castrelo de Cima, que Don Juan Francisco Arias Rodríguez, corregidor de Rios, le había obligado a franquear la puerta de la iglesia y asociado de varios sujetos, había desenterrado el cadáver de Domingo Guerra Martínez y aunque le repugno sin permiso del cura, le respondió que representaba el Tribunal y que debía de obedecer su mandato si no quería ser castigado, lo que anoto para los fines que aia lugar dicho día. Josef Díaz Agüeral” .

 

 

 

Libro de Defuntos de Santa María de Castrelo de Cima (1773-1861)

 

 

 

 

 

Que sabes das circunstancias da morte das persoas da túa familia? Houbo mortes tráxicas ou accidentais? Houbo algún duelo difícil de dixerir e procesar?